(Naim Frashëri, 1846 – 1900)
Naim Frašeri se smatra jednim od najznačajnijih predstavnika književnosti nacionalnog preporoda u Albaniji (Rilindja kombëtare). Rođen je u selu Frašer gde je učio arapski, persijski i turski jezik od seoskog hodže i bektaša. U svom rodnom mestu je živeo nepune dve decenije. Nakon očeve smrti, 1865. godine se sa porodicom preselio u grčki grad Janjinu, u kom je sa bratom Samijem pohađao grčku gimnaziju Zosimea. Zahvaljujući tome obogatio je svoje znanje jezika učeći starogrčki, latinski i francuski. Po završetku školovanja radio je kratko kao službenik u Istanbulu, ali saznavši da je oboleo od tuberkuloze vratio se u rodni Frašer u kom je klima bila pogodnija. U početku je radio kao državni službenik u raznim gradovima Albanije, da bi se vremenom vratio i u Janjinu. Od 1881. godine je ponovo živeo u Istanbulu i radio kao cenzor u turskom ministarstvu prosvete. Za života se više nije vraćao u rodnu Albaniju. Dozvolu za izdavanje časopisa „Svetlost“ (Drita), u kome je objavljivao i svoju poeziju na albanskom, dobio je 1884. godine. Pomagao je stvaranje kulturno-patriotskih društava u Rumuniji, Egiptu i Albaniji. Umro je u Istanbulu 1900. godine, a njegovi posmrtni ostaci počivaju u Tirani.
Tokom života Naim je bio izložen duhovim uticajima kako istočnih, tako i zapadnih filozofija. Pisao je na nekoliko jezika - albanskom, turskom, grčkom i persijskom. Njegova rana lirika je stvarana pod persijskim uticajem. Napisao je dvadeset dva samostalna dela - jedno na persijskom, dva na grčkom, četiri na turskom, a petnaest na albanskom jeziku. Pisao je i poeziju i prozu, liriku i epiku. Njegova kreativnost se prema tematici može klasifikovati na patriotsku, ličnu i filozofsku. Najznačajnija Naimova dela su: „Stočarstvo i zemljoradnja“ (Bagëti e buqësia), „Letnje cveće“ (Lulet e verës), „Raj i reči krilatice“ (Parajsa dhe fjala fluturake), „Istorija Skenderbega“ (Istori e Skëderbeut).
Poema „Stočarstvo i zemljoradnja“ napisana 1886. godine predstavlja Naimovo remek-delo u kom on upućuje himnu prirodi, ljubavi i ponosu prema otadžbini. U zbirci „Letnje cveće“ iz 1890. godine opisuje priprodne lepote svoje domovine i život na selu. Smatra se za najbolje Naimovo poetsko delo. „Raj i reči krilatice“ slave Aleksandra Velikog, Pira, Skenderbega i ostale junaka koje je autor vezivao za albansku istoriju. I na kraju, ali ne manje važno delo, „Istorija Skenderbega“ izdata 1898. godine sastoji se od 22 pesme i 12000 stihova. Naim je ovde ispevao ep o najvećem nacionalnom junaku, kao i njegovoj dugoj odbrani hrišćanske Albanije od islama.
Naimov politički cilj bio je ujedinjenje svih Albanaca - Gega i Toska, muslimana i hrišćana – i sticanje nezavisnost Albanije. Ovo je želeo da postigne preko jedne zajedničke i izuzetno važne stvari - maternjeg jezika. U težnji da podigne svest albanskog naroda o važnosti izražavanja svoje nacionalnosti preko jezika, pisao je pesme posvećene albanskom i njegovoj lepoti, koje se mogu naći pod nazivom „Albanski jezik“ (Gjuha shqipe). Osim toga, smatrao je da različite veroispovesti ne treba da spreče Albance da se ujedine. Priznavao je učenje bektaša i pozivao se na njega, a bio je okružen prijateljima muslimanima i hrišćanima. Može se naći informacija da je, navodno, težio propagiranju bektaštva kao nacionalne religije, jer je bilo inspirisano učenjima i iz Biblije i iz Kurana.
Naim i njegov brat Sami igrali su značajnu ulogu u otvaranju prve škole na albanskom jeziku (Mësonjëtorja e Pare Shqipe). Škola je otvorena u Korči, dana 07. marta 1887. godine i tim povodom se svake godine širom Albanije obeležava Dan učitelja. Ovim praznikom se odaje zahvalnost svim učiteljima, pedagozima i edukatorima koji svojim primerom i radom utiču na razvoj i odrastanje novih generacija đaka.
Pripremila: Marta Blanuša
Galerija
